ΙΑ´ Κυριακη Ματθαιου

Η Αγία Γραφή αγαπητοί μου είναι το βιβλίο εκείνο που με τα διδάγματά της μας δείχνει το δρόμο της σωστής πίστης, που είναι η πύλη της σωτηρίας της ψυχής μας.
Για να πιστέψει όμως ο άνθρωπος και να διαβεί αυτόν τον δόμο προς τον Κύριο, το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να περάσει η πορεία του αυτή πρώτα από τον συνάνθρωπό του.
Ουδείς αναμάρτητος μας λέει συνεχώς η αγία μας εκκλησία, πλην του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Και, αφού ο άνθρωπος έχει τη ροπή αυτή προς την αμαρτία, αυτό που χρειάζεται για να ξεφύγει από τα δεσμά αυτά είναι η μετάνοια και η συγχώρεση.
Η Καινή Διαθήκη, από τον Ιωάννη το Βαπτιστή, τη διδασκαλία του Χριστού και μέχρι τους Αγίους Αποστόλους και τις επιστολές τους, αυτό μας διδάσκουν και σε αυτό μας προτρέπουν. Η μετάνοια και η συγχώρεση είναι το κλειδί που ανοίγει την πόρτα του Παραδείσου και για τον λόγο αυτό βλέπουμε στους αποστολικούς κανόνες (κανόνας ΝΒ’) να λέει ότι, αν κάποιος επίσκοπος ή πρεσβύτερος δε δέχεται προθύμως εκείνον που επιστρέφει από την αμαρτία (που μετανωεί), αλλά τον διώχνει, ας καθαιρείται, γιατί λυπεί το Χριστό, που είπε: «Γίνεται χαρά στον ουρανό για έναν αμαρτωλό, που μετανοεί».
Αυτό θα είναι αγαπητοί μου και το σημερινό θέμα του κηρύγματός μας, η συγχώρεση. —Και θα πει κάποιος, μα, είναι θέμα που διάλεξες! Σήμερα, που τα πάντα φωνάζουν εκδίκηση, εσύ έρχεσαι και μου λες να συγχωρέσω; Και ποιόν, τον εχθρό μου; Αυτός δεν είναι άνθρωπος. Με έκλεψε, με εξαπάτησε, μου έκαψε το σπίτι, μου σκότωσε άνθρωπο, με πέταξε στο δρόμο… Κ᾽ εσύ μου λες «συγχώρηση»;
Και όμως, αδέρφια μου η συγχώρηση δεν είναι δική μου εφεύρεση· όπως είπαμε και πριν είναι δίδαγμα του Θεανθρώπου, που και δίδαξε και εφάρμοσε όσο κανείς άλλος τη συγχώρηση, και πάνω απ᾽ το σταυρό παρακάλεσε για τους εχθρούς του· «Πάτερ, άφες αυτοίς· ου γαρ οίδασι τι ποιούσι». Στο ερώτημα του αποστόλου Πέτρου «Κυριε, ποσάκις αμαρτήσει εις εμέ ο αδελφός μου και αφήσω αυτώ; έως επτάκις;» ο Κύριος απάντησε· «Ου λέγω σοι έως επτάκις, αλλ᾿ έως εβδομηκοντάκις επτά», ποτέ δηλαδή μην πάψεις να συγχωρείς. Και ο Κύριος, για να δώσει μία ερμηνεία του, διηγείται την παραβολή του άσπλαχνου δούλου. Δεν θα κάνουμε ανάλυση της παραβολής. Ας προσέξουμε μόνο τους δύο αριθμούς της.
Ο πρώτος αριθμός είναι «μύρια», δηλαδή 10.000 τάλαντα, 2.500.000 ευρώ δηλαδή. Υπολογίστε τώρα …· ένα πόσο αστρονομικό. 10.000 τάλαντα! Για να καταλάβετε το μέγεθος, σας υπενθυμίζω, ότι ο Δαρείος προσέφερε 10.000 τάλαντα στον Μέγα Αλέξανδρο, για ν᾽ αποσύρει τα στρατεύματά του από τη χώρα του, εκείνος όμως δεν δέχθηκε την προσφορά· δεν έκανε τον πόλεμο για χρυσό και αργυρό, αλλά για κάτι βαθύτερο, για ν᾽ απαλλάξει την Ασία από ένα τυραννικό καθεστώς, που δύο φορές απείλησε την ελευθερία της Ελλάδος. 10.000 τάλαντα! Αυτό το μεγάλο ποσό εξέλεξε ο Χριστός για να παραστήσει συμβολικά το χρέος μας απέναντι στο Θεό. Ναι, διότι στο πρόσωπο του οφειλέτου των μυρίων ταλάντων εικονίζεται κάθε άνθρωπος, που καθώς έρχεται στη ζωή είναι βεβαρημένος με ένα χρέος, το οποίο συνεχώς αυξάνει. Αλλά ποιο είναι το χρέος μας; Και… αγαπητοί μου, ας μας δώσει συναίσθηση στην αναίσθητη καρδιά μας, ας μας δώσει δάκρυα, ας κινήσει τη γλώσσα μας να πούμε την προσευχή της ειλικρινούς μετανοίας· «Ελέησόν με, ο Θεός, κατά το μέγα έλεός σου και κατά το πλήθος των οικτιρμών σου εξάλειψον το ανόμημά μου…». Τ᾿ ανομήματά μας, τ᾿ αμαρτήματά μας· να το χρέος μας, να τα 10.000 τάλαντα!
Και είναι τόσο πολλά; Υποθέτουν μερικοί, ότι οφειλέτης μυρίων ταλάντων θα ᾽ναι κάποιος μεγάλος εγκληματίας, κανένας Νέρων… Αλλά, όχι. Κατά την ερμηνεία των πατέρων είναι κάθε αμαρτωλός. Και αν, αγαπητέ, βλέποντας τη φωτογραφία του δεν πούμε «Εγώ είμαι ο οφειλέτης των μυρίων ταλάντων», τότε ο Κύριος ματαίως είπε για μας την παραβολή αυτή. Δεν καταλάβαμε ακόμη πόσο μεγάλη συμφορά είναι η αμαρτία.
Μπορούμε να μετρήσουμε τους κόκκους της άμμου και τα φύλλα των δέντρων; Άλλο τόσο μπορούμε να μετρήσουμε και τ᾽ αμαρτήματά μας. Αμαρτάνουμε με τη γλώσσα, με τα μάτια, με τ᾿ αυτιά, με τα χέρια, με όλα τα μέλη· αμαρτάνουμε με τη σκεψη, με την κακή επιθυμία· αμαρτάνουμε ημέρα και νύχτα· αμαρτάνουμε στην πόλη, στο ύπαιθρο, ακόμη και μέσα στον οίκο του Θεού. Τα πάντα μολύνει η αμαρτία. Όπως η λεπτή άμμος στην έρημο βρίσκει τρόπο να εισχωρεί από τα τζάμια ενός τραίνου, έτσι και η αμαρτία εισχωρεί στις καρδιές. Κατά τον Ιώβ κανείς δεν είναι καθαρός από το ρύπο της, έστω κι αν ζήση μία ημέρα. Ο ιερός Χρυσόστομος σχολιάζοντας τον αριθμό μύρια τάλαντα τονίζει, ότι δεν υπάρχει επάγγελμα, τάξη, ηλικία, φύλο, που να μην έχει τ᾽ αμαρτήματά του. Απαριθμεί όσα διέπρατταν οι σύγχρονοί του, στρατιωτικοί, τεχνίτες, κτηματίες, έμποροι, τραπεζίτες, εργάτες, γυναίκες, άντρες, γέροι, νέοι, νέες, παιδιά, και μένει έκπληκτος. Και ενώνοντας τη φωνή του με του προφήτη Ιερεμία λέει· «Έκστηθι, ουρανέ, και φρίξον, γη· εις όσην θηριωδίαν το των ανθρώπων γένος εξεβακχεύθη» (Migne58,592).
Όλοι είμαστε οφειλέτες. Πως, τώρα, θα εξοφληθεί το υπέρογκο χρέος μας; Η εξάλειψη της ενοχής, η συγχώρηση των αμαρτιών, ξεπερνά τις ανθρώπινες δυνατότητες. Όλα τα διαμάντια της γης δεν μπορούν να εξοφλήσουν, όχι ένα φρικτό κακούργημα, αλλ᾽ ούτε ένα ψέμα. Και ποια διαμάντια; εδώ και οι αρετές του ανθρώπου, εν συγκρίσει με την άπειρη αγιότητα του Θεού, φαίνονται σαν ακάθαρτα ράκη. Κι ο μεγαλύτερος άγιος, ζώντας εκατό χρόνια σε μια σπηλιά και τρώγοντας ρίζες, δεν θα μπορούσε να επιτύχει τη συγχώρηση ούτε μιας ελαχίστης αμαρτίας, αν δεν μεσολαβούσε υπέρ αυτού το έλεος του Θεού, το έλεος πού εξεχύθη ως αστείρευτος ποταμός από το Γολγοθά. Εκεί, στον «κρανίου τόπον»(Ματθ.27,33κ.α.), σχίστηκε το χειρόγραφο των αμαρτιών, εκεί εξοφλήθηκαν τα μύρια τάλαντα, εκεί ο αμαρτωλός λούστηκε και έγινε πιο λευκός κι από το χιόνι του Ολύμπου. Είναι δόγμα και αξίωμα κάθε πιστής ψυχής· «το αίμα Ιησού Χριστού καθαρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας»(Α΄Ιω.1,7). Αλλά στην παραβολή υπάρχει και άλλος συμβολικός αριθμός, ο αριθμός «εκατόν» (Ματθ.18,28). 100 δηνάρια. Ποσό σχετικά μικρό, αριθμός τον οποίο εξέλεξε ο Κύριος για να παραστήσει την οφειλή του πλησίον σ᾽ εμάς. Ναί, αδελφέ, μη παραξενευόμαστε, τόσο είναι το χρέος εκείνου που μας αδίκησε. Θα υπάρχουν βέβαια και αντιρρησεις. Ο λόγος του Θεού όμως, που ζυγίζει όλα με ακρίβεια, αυτό τον αριθμό δίνει. Και μας καλεί να συγχωρέσουμε απ᾽ την καρδιά μας, όταν μάλιστα ο άλλος αναγνωρίζει το αδίκημα και μας λέει «Αδελφέ, συγχώρεσέ με». Κι εμείς; «Όχι», απαντάμε!
Αλλ᾿ εάν αυτό το όχι το επαναλάβει και σ᾽ εμας ο Θεός όταν του λεμε «Πάτερ ημών…, άφες ημίν τα οφειλήματα ημών»(Ματθ.6,9-12), τότε τι θα γίνουμε; Χωρίς την αγάπη του δεν μπορούμε να ζήσουμε ούτε ένα δευτερόλεπτο πάνω στη γη. Και… μακάρι η φωνή της συνείδησης να μας φωνάξει: Ταλαίπωρε! που δεν εννοείς να γίνεις μιμητής του ουρανίου Πατρός και να δόσης μια σταγόνα ελέους στο διπλανό σου. Αυτή τη σταγόνα της αγάπης σου διψά η κατάξερη γη. Ας το καταλάβουμε επί τέλους· η φωτιά δε σβήνει με φωτιά, το μίσος δεν τελειώνει με μίσος, αλλά με την αγάπη, με την αγάπη του Χριστού, που επεκτείνεται και μέχρι των εχθρών. Ναι, να συγχωρήσω, θα μου πεις, αλλ᾿ έχω ακόμη μία αντίρρηση. Με τα χριστιανικά αυτά διδάγματα υπάρχει φόβος το κακό να ενισχυθεί· οι εγκληματίες, γνωρίζοντας ότι θα συγχωρούνται, θ᾽ αποθρασυνθούν και η ζωή των άκακων ανθρώπων θα γίνει μαρτυρική… Απαντούμε. Αδελφέ, παρεξηγείς. Ο Χριστιανισμός δεν είπε ότι το έγκλημα πρέπει να μένει ατιμώρητο. Διάβασε από την προς ρωμαίους Επιστολή την περικοπή κεφ. 13, στιχ. 1-7. Εκεί θα δεις ότι η πολιτεία έχει υποχρέωση να κρατεί ξίφος και να τιμωρεί τους κακοποιούς. Αλλά το ξίφος της εξουσίας δεν έχει δικαίωμα να το αρπάζει ο κάθε πολίτης που αδικείται και να εκδικείται ο ίδιος. Δυστυχώς όμως, πολλές φορές, έχουμε μίσος και για αδικήματα καθημερινότητας που καμία αξία δεν έχουν μπροστά στο μεγαλείο της πίστης μας. Μικρόψυχα, καθημερινά πράγματα. Μένουμε σε λόγια που τα παίρνει ο αέρας. Εμείς όμως τα φωλιάζουμε στην ψυχή μας και δε βρίσκουμε ησυχία στο προσκεφάλι μας προσπαθώντας να βρούμε κάτι να βγούμε πάνω από τον άλλο και να ικανοποιήσουμε τον εγωισμό μας. Χρόνια ολόκληρα δε μιλάμε στον αδερφό μας για κάτι που είπε, ακόμα κι αν επανειλημμένα προσπάθησε να ζητήσει συγχώρεση.
Να συγχωρούμε τους εχθρούς, αγαπητοί μου, σαλπίζει το ευαγγέλιο. Ως έθνος έχουμε υποστεί πολλά, η χώρα μας είναι σταυρωμένη. Αλλά παρ᾿ όλο τον πόνο της η Ελλάδα, στα βάθη της κρατεί τη συγγνώμη, την ανεξικακία, το έλεος. Δεν είναι εκδικητική. Είναι γενναία και ευγενής. Η ελληνική ψυχή μισεί τη βαρβαρότητα και την εκδίκηση· πλάστηκε να αγαπά και να ελεεί. Όταν κάποτε επί της ρωμαϊκής εποχής επρόκειτο να εισαχθούν στην Αθήνα βάρβαρα θεάματα, Έλληνας φιλόσοφος είπε, ότι προηγουμένως θα έπρεπε οι Έλληνες να γκρεμίσουν το βωμό της ευσπλαχνίας.
Δόξα τω Θεώ η αρετή της ευσπλαχνίας, την οποία εξύψωσε σε άφθαστα ύψη η διδασκαλία του Ευαγγελίου, εξακολουθεί να ζει στις καρδιές των Ελλήνων. Οι Έλληνες μισούν το κακό και το έγκλημα, και συγχρόνως είναι εύσπλαχνοι και φιλειρηνικοί. Ως προς τους εχθρούς τους, πιστεύουν στον θείο λόγο «Εμοί εκδίκησης, εγώ ανταποδώσω, λέγει Κύριος»(῾Ρωμ.12,19).Ο Τζών Μίλτων έλεγε·«Εκδικήσου, Κύριε, τους αγίους σου που εσφάγησαν και τα οστά τους είναι σπαρμένα στα βουνά και τις κοιλάδες της μαρτυρικής μας γης».